MIS - Yönetsel Karar Verme

Karar Verme Kavramı

Karar verme, birkaç alternatif senaryo arasından bir eylem planının seçilmesiyle sonuçlanan bilişsel bir süreçtir.

Karar verme, herhangi bir insan için günlük bir faaliyettir. Bunda bir istisna yok. İş organizasyonları söz konusu olduğunda, karar verme bir alışkanlık ve aynı zamanda bir süreçtir.

Etkili ve başarılı kararlar karla sonuçlanırken, başarısız olanlar zarara neden olur. Bu nedenle, kurumsal karar verme, herhangi bir organizasyondaki en kritik süreçtir.

Karar verme sürecinde, birkaç olası alternatif arasından bir eylem planı seçeriz. Karar verme sürecinde birçok araç, teknik ve algı kullanabiliriz.

Ayrıca kendi özel kararlarımızı verebilir veya toplu bir kararı tercih edebiliriz.

Genellikle karar vermek zordur. Kurumsal kararların çoğu, başka bir tarafla belirli düzeyde memnuniyetsizlik veya çatışma içerir.

Karar verme sürecine detaylı bir şekilde bakalım.

Karar verme süreci

Karar verme sürecinin önemli adımları aşağıdadır. Her adım farklı araç ve tekniklerle desteklenebilir.

Adım 1 - Kararın Amacının Belirlenmesi

Bu adımda sorun kapsamlı bir şekilde analiz edilir. Kararın amacını belirlemek söz konusu olduğunda sorulması gereken birkaç soru var.

Sorun tam olarak nedir?
Sorun neden çözülmeli?
Sorundan etkilenen taraflar kimler?
Sorunun bir son tarihi veya belirli bir zaman aralığı var mı?

Adım 2 - Bilgi Toplama

Bir organizasyonun problemi birçok paydaşa sahip olacaktır. Ek olarak, soruna dahil olan ve sorundan etkilenen düzinelerce faktör olabilir.

Sorunu çözme sürecinde, soruna dahil olan faktörler ve paydaşlarla ilgili bilgiler kadar toplamanız gerekecektir. Bilgi toplama süreci için 'Kontrol Sayfaları' gibi araçlar etkin bir şekilde kullanılabilir.

Adım 3 - Alternatifleri Değerlendirmenin İlkeleri

Bu adımda, alternatifleri değerlendirmek için temel kriterler oluşturulmalıdır. Kriterlerin tanımlanması söz konusu olduğunda, kurumsal hedeflerin yanı sıra kurumsal kültür de dikkate alınmalıdır.

Örnek olarak, kâr, her karar alma sürecinde temel kaygılardan biridir. İstisnai bir durum olmadığı sürece, şirketler genellikle karı düşüren kararlar almazlar. Benzer şekilde, mevcut problemle ilgili temel ilkeler belirlenmelidir.

Adım 4 - Beyin Fırtınası Yapın ve Seçenekleri Analiz Edin

Bu adım için, tüm fikirleri listelemek için beyin fırtınası yapmak en iyi seçenektir. Fikir üretme aşamasından önce, sorunun nedenlerini anlamak ve nedenlere öncelik vermek hayati önem taşır.

Bunun için Sebep ve Etki diyagramlarından ve Pareto Grafik aracından yararlanabilirsiniz. Sebep ve Etki diyagramı, sorunun olası tüm nedenlerini belirlemenize yardımcı olur ve Pareto şeması, en yüksek etkiye sahip nedenleri öncelik sırasına koymanıza ve belirlemenize yardımcı olur.

Ardından, elinizdeki sorun için olası tüm çözümleri (alternatifleri) üretmeye devam edebilirsiniz.

Adım 5 - Alternatiflerin Değerlendirilmesi

Her bir alternatifi değerlendirmek için yargı ilkelerinizi ve karar verme kriterlerinizi kullanın. Bu adımda, yargı ilkelerinin deneyimi ve etkinliği devreye girer. Olumlu ve olumsuz yönleri için her bir alternatifi karşılaştırmanız gerekir.

Adım 6 - En İyi Alternatifi Seçin

Adım 1'den Adım 5'e geçtikten sonra bu adım kolaydır. Ek olarak, en iyi alternatifi bulmak ve seçmek için zaten bir metodoloji izlediğiniz için en iyi alternatifin seçimi bilinçli bir karardır.

7. Adım - Kararı uygulayın

Kararınızı bir plana veya bir dizi faaliyete dönüştürün. Planınızı kendiniz veya astların yardımıyla yürütün.

Adım 8 - Sonuçları Değerlendirin

Kararınızın sonucunu değerlendirin. Öğrenmeniz gereken bir şey olup olmadığına bakın ve daha sonra gelecekteki karar alırken düzeltin. Bu, karar verme becerilerinizi geliştirecek en iyi uygulamalardan biridir.

Karar Vermede Süreç ve Modelleme

Karar vermede iki temel model vardır -

Akılcı modeller
Normatif model

Rasyonel modeller bilişsel yargılara dayanır ve en mantıklı ve mantıklı alternatifi seçmede yardımcı olur. Bu tür modellerin örnekleri arasında karar matrisi analizi, Pugh matrisi, SWOT analizi, Pareto analizi ve karar ağaçları, seçim matrisi vb. Yer alır.

Rasyonel bir karar verme modeli aşağıdaki adımları atar:

Sorunu tespit etmek,
Süreç ve sonuç için önemli kriterlerin belirlenmesi,
Olası tüm çözümleri düşünerek,
Tüm çözümlerin sonuçlarını hesaplamak ve kriterleri karşılama olasılığını karşılaştırmak,
En iyi seçeneği seçmek.

Normatif karar verme modeli, zaman, karmaşıklık, belirsizlik ve kaynakların yetersizliği gibi karar verirken ortaya çıkabilecek kısıtlamaları dikkate alır.

Bu modele göre, karar verme şu şekilde karakterize edilir:

Sınırlı bilgi işleme - Bir kişi yalnızca sınırlı miktarda bilgiyi yönetebilir.
Yargılayıcı sezgisel yöntemler - Kişi, karar verme sürecini basitleştirmek için kısayollar kullanabilir.
Tatmin edici - Bir kişi "yeterince iyi" olan bir çözümü seçebilir.

Dinamik Karar Verme

Dinamik karar verme (DDM), karar vericinin önceki eylemleri nedeniyle veya karar vericinin kontrolü dışındaki olaylar nedeniyle zamanla değişen bir ortamda, birbirine bağlı sistemleri içeren sinerjik karar vermedir.

Bu kararlar daha karmaşık ve gerçek zamanlıdır.

Dinamik karar verme, insanların sistem dinamiklerini kontrol etmek için deneyimlerini nasıl kullandıklarını gözlemlemeyi ve bu konuda alınan en iyi kararları not etmeyi içerir.

Duyarlılık analizi

Duyarlılık analizi, bir matematiksel modelin veya bir sistemin çıktısındaki belirsizliği, girdilerindeki farklı belirsizlik kaynaklarına dağıtmak için kullanılan bir tekniktir.

İş kararı perspektifinden, duyarlılık analizi, bir analistin bilinçli bir karar vermek için maliyet etkenlerini ve diğer miktarları belirlemesine yardımcı olur. Belirli bir miktarın bir karar veya tahminle ilgisi yoksa, miktarla ilgili koşullar ortadan kaldırılabilir ve böylece karar verme süreci basitleştirilebilir.

Duyarlılık analizi aynı zamanda diğer bazı durumlarda da yardımcı olur, örneğin -

Kaynak optimizasyonu
Gelecekteki veri koleksiyonları
Kritik varsayımların belirlenmesi
Üretilen parçaların toleransını optimize etmek için

Statik ve Dinamik Modeller

Statik modeller:

Dengeli bir sistemde çeşitli özelliklerin değerini gösterin.
Statik sistemlerde en iyi şekilde çalışın.
Zamana dayalı farklılıkları dikkate almayın.
Gerçek zamanlı sistemlerde iyi çalışmayın, ancak dengede olan dinamik bir sistemde çalışabilir
Daha az veriyi dahil edin.
Analiz etmesi kolay.
Daha hızlı sonuç alın.

Dinamik modeller -

Zaman içinde veri değerlerindeki değişimi düşünün.
Sistem davranışının zaman içindeki etkisini düşünün.
Denklemleri zaman değiştikçe yeniden hesaplayın.
Sadece dinamik sistemlerde uygulanabilir.

Simülasyon Teknikleri

Simülasyon, gerçek dünyadaki bir sürecin veya sistemin zaman içindeki işleyişini taklit eden bir tekniktir. Simülasyon teknikleri, analitik metotların mevcut olmadığı veya uygulanamadığı durumlarda yönetim karar vermesine yardımcı olmak için kullanılabilir.

Simülasyon tekniklerinin kullanıldığı tipik iş problemi alanlarından bazıları şunlardır:

Stok kontrolü
Kuyruk sorunu
Üretim planlaması

Yöneylem Araştırması Teknikleri

Yöneylem Araştırması (OR), çeşitli gelişmiş analitik modelleri ve uygulanan yöntemleri içeren çok çeşitli problem çözme tekniklerini içerir. Verimli ve iyileştirilmiş karar vermeye yardımcı olur.

Simülasyon, matematiksel optimizasyon, kuyruk teorisi, stokastik süreç modelleri, ekonometrik yöntemler, veri zarflama analizi, sinir ağları, uzman sistemler, karar analizi ve analitik hiyerarşi süreci gibi teknikleri kapsar.

VEYA teknikleri, bir sistemi matematiksel modellerini oluşturarak tanımlar.

Sezgisel Programlama

Sezgisel programlama, yapay zeka dalını ifade eder. Doğası gereği kendi kendine öğrenen programlardan oluşur.

Bununla birlikte, bu programlar problem çözme için deneyime dayalı teknikler olduklarından doğaları gereği optimal değildir.

Çoğu temel sezgisel program, saf 'deneme yanılma' yöntemlerine dayanacaktır.

Sezgisel yöntemler, problem çözme için 'mümkün olan en iyi' çözümü bulmak yerine 'yeterince iyi' bir cevap vererek 'tahmin' yaklaşımını benimser.

Grup Karar Verme

Grup karar vermede, bir gruptaki çeşitli bireyler ortak karar verme sürecine katılır.

Grup Karar Destek Sistemi (GDSS), bir grup insan tarafından karar vermede destek sağlayan bir karar destek sistemidir. Grup üyeleri arasında serbest akış ve fikir ve bilgi alışverişini kolaylaştırır. Kararlar, daha yüksek derecede bir fikir birliği ve mutabakatla alınır ve bu da önemli ölçüde daha yüksek bir uygulama olasılığı ile sonuçlanır.

Bilgisayar tabanlı GDSS'lerin mevcut türleri aşağıdadır -

Decision Network- Bu tür, katılımcıların birbirleriyle bir ağ veya merkezi bir veritabanı aracılığıyla iletişim kurmasına yardımcı olur. Uygulama yazılımı, destek sağlamak için yaygın olarak paylaşılan modelleri kullanabilir.
Decision Room- Katılımcılar tek bir yerde, yani karar odası. Bunun amacı, bir kolaylaştırıcı kullanarak belirli bir süre içinde katılımcının etkileşimlerini ve karar vermesini geliştirmektir.
Teleconferencing- Gruplar coğrafi olarak dağınık üyelerden veya alt gruplardan oluşur; telekonferans, iki veya daha fazla karar odası arasında etkileşimli bağlantı sağlar. Bu etkileşim, bilgisayarlı ve görsel-işitsel bilgilerin iletimini içerecektir.