W starożytnej Grecji nikt nie grał roli bohatera lepiej niż Odyseusz, legendarny król Itaki. Jego wyczyny w wojnie trojańskiej podbiły serca jego kraju, a jego niebezpieczna, trwająca dekadę przygoda po wojnie, jak wyszczególniono w homeryckim poemacie epickim „ Odyseja ”, ugruntowała go przez tysiąclecia jako swego rodzaju bohatera .
Zależy to oczywiście od twojej definicji bohatera. Ponieważ w dzisiejszych czasach Odyseusz może nie być uważany za to wszystko.
„Ludzie [teraz] mają tendencję do myślenia o rodzaju bohatera CNN; ludzi, którzy zapewnili swojej społeczności nowe źródło wody, uratowali sieroty lub coś w tym rodzaju. Ogólnie rzecz biorąc, to nie jest starożytny grecki bohater”, mówi Richard Martin , profesor na wydziale klasyki na Uniwersytecie Stanforda. „Starożytny grecki bohater jest u nas bardziej jak atletyczny bohater. Mogą być okropnymi ludźmi poza boiskiem, ale są celebrowani, ponieważ są tak niesamowici w tym, co robią.
„Odyseusz słynie z tego, że potrafi się przebierać, oszukiwać ludzi, kłamać, ratować skórę, nawet kosztem może członków swojej załogi. Co najbardziej rzuca się w oczy, to on zabija 108 ogólnie nieuzbrojonych młodych facetów we własnym domu , wszystkich, ponieważ zabiegali o jego żonę. Jest to rodzaj problemu etycznego, który najwyraźniej nie był problemem dla autora lub autorów „Odysei”.
Kim był Odyseusz?
Jedno z najbardziej znanych imion w mitologii greckiej, Odyseusz — który może być oparty na prawdziwej osobie — był królem wyspy Itaka, spokrewniony (w niektórych relacjach) z bogiem Hermesem. Odyseusz w końcu poślubił Penelopę, kuzynkę Heleny Trojańskiej , a para urodziła syna Telemacha.
Odyseusz był znany jako utalentowany mówca, ale przede wszystkim jako przebiegły oszust, który potrafił ukryć zarówno swój wygląd, jak i głos. Według legendy jego podstępne sposoby opłaciły się, gdy wymyślił sposób na zakończenie wojny trojańskiej. To był jego pomysł, aby zbudować gigantyczny drewniany posąg konia — konia trojańskiego — i pozostawić go u bram otoczonego murem miasta Troi jako pozorny dar kapitulacji od wycofującej się armii greckiej.
Po tym, jak Trojanie wprowadzili konia do bramy, Odyseusz i wielu jego żołnierzy, ukrytych wewnątrz posągu, wyskoczyło, strąciło kilku Trojan, otworzyło bramy dla reszty greckiej armii i w ten sposób zakończyło 10 rok wojny.
Odyseusz, w prawdziwie podstępny sposób, naprawdę nie chciał być w Troi i próbował wydostać się z wojny. Ale przysiągł chronić Helenę Trojańską (w ramach umowy o wygranie ręki Penelopy), a kiedy jego kiepska próba wydostania się z obowiązku zawiodła, w końcu wyjechał do Troi, wiedząc, że przepowiedziano, że to zajmie trochę czasu na powrót do Itaki.
Tak było. Wojna trwała dekadę. Jego podróż do domu, która wiązała się z różnego rodzaju przygodami i niebezpieczeństwami — podróż, którą po raz pierwszy opisano głosem i wierszem, a później na papirusie w pierwszych wydaniach „Odysei” i od tamtej pory na niezliczone sposoby — zajęłaby kolejnych 10 długich lat .
Odyseja
Odyseusz i jego odyseja są praktycznie synonimami. Słowo — definiowane jako „ długa podróż pełna przygód ” — dosłownie pochodzi od imienia mężczyzny.
W swojej dekadzie na morzu, między innymi niebezpieczeństwami, Odyseusz napotyka :
- The lotus-eaters, who feast on a plant that makes them lazy and listless. When Odysseus' crew partakes of the plant, they, too, fall under its spell, and it's up to Odysseus to pull them away again.
- Aeolus, the god of wind, who initially helps in Odysseus' journey by bagging favorable winds. When the crew opens the bag, though, bad winds blow the ships off course.
- Poseidon, god of the sea, who makes things difficult after Odysseus blinds Poseidon's son, the one-eyed Polyphemus. Odysseus, not coolly, mocks the monster after his escape, which enrages Poseidon further.
- The enchantress goddess Circe, who first turns all the Greeks but Odysseus into pigs. Odysseus becomes Circe's lover for a year, finally convincing her to let him and his men continue their journey.
- Niebezpieczne syreny, które swoimi kuszącymi pieśniami zwabiają niechętnych żeglarzy ku katastrofie na skałach. Odyseusz wypełnia uszy swojej załogi woskiem i każe swoim ludziom przywiązać go do masztu statku, aby oprzeć się wezwaniu syren.
- Ojciec wszystkich bogów, Zeus , który niszczy wszystkie statki Odyseusza i zabija wszystkich swoich ludzi po tym, jak załoga żywiła się zakazanym bydłem należącym do boga słońca Heliosa. Odyseusz przeżywa, zmywając się na brzegu wyspy, na której spędza siedem lat jako kochanek nimfy Kalipso.
Przez cały czas ponad 100 zalotników, każdy chcących zostać królami, walczy o przekonanie Penelope, że Odyseusz nie wróci.
W późniejszych opowieściach o swojej historii Odyseusz może być znany jako sprytny, czasem cyniczny manipulator. Ale jego dążenie do powrotu do żony, syna i królestwa jest motywem przewodnim każdej wersji. Jest uosobieniem wytrwałości.
„Dla niego zaletą jest to, że może znieść wszystko. Potrafi nauczyć swoje serce – zawsze przemawia do swojego serca, emocjonalnego rdzenia, który Grecy nazywają thumos – że potrafi się kontrolować” – mówi Martin. "Więc to jest heroiczne."
Po Odysei
Kiedy Odyseusz w końcu wraca do Itaki, zabija zalotników Penelopy i kilka zdradzieckich pokojówek – co prawda nie heroicznych w dzisiejszych warunkach, ale skutecznych, jeśli próbujesz odzyskać tron – i jego odyseja dobiega końca.
Potem historia Odyseusza nie jest już tak jasna. Setki lat po tym, jak „Odyseja” była szeroko rozpowszechniana — została napisana w VIII wieku p.n.e. — wielu pisarzy i uczonych zaczęło upiększać, a nawet całkowicie zmieniać tę historię. Wielu sugeruje, że Odyseusz przeżył swoje życie w pokoju na Itace, Penelopie i swoim jedynym synu Telemachu u jego boku. Inni mówią, że wędrował w głąb lądu, by w końcu osiąść daleko od morza. Inni twierdzą, że miał aż 13 dzieci.
Inny w większości zaginiony poemat epicki, „ Telegonia ”, opowiada historię Telegonusa, syna Odyseusza i Kirke (oczywiście wynik roku Odyseusza z Kirke podczas jego odysei). Kiedy Telegonus udaje się do Itaki w poszukiwaniu ojca, dwaj nieznani sobie mężczyźni ścierają się w walce, a Odyseusz zostaje zabity przez włócznię zrobioną z grzbietu żółwia morskiego.
Owdowiała królowa Penelope i jej syn Telemach towarzyszą Telegonusowi z powrotem na wyspę Kirke. I tutaj — znowu jest to historia inna niż „Odyseja”, napisana znacznie później przez innego autora, choć nadal uważana za część tzw. „ cyklu epickiego ” — sprawy stają się trochę dziwne.
W „Telegoniu” Telemach (syn Odyseusza przez Penelope) kończy się poślubieniem byłego kochanka Odyseusza, Circe, a Telegonus (syn Odyseusza z Circe) kończy się z Penelope.
„To całkowicie bajka mydlana” – mówi Martin. – Ale to tam jest.
Może nie heroiczny. Ale tak jak w przypadku wszystkich rzeczy Odyseusza, jest to historia warta opowiedzenia.
TERAZ TO CIEKAWE
Łacińska nazwa Odyseusza to Ulisses i jest to imię, pod którym jest dziś znany w wielu miejscach na całym świecie. W 1922 roku The New York Times zrecenzował nową powieść irlandzkiego pisarza Jamesa Joyce'a „Ulisses”, nazywając ją „ najważniejszym wkładem, jaki wniesiono do literatury beletrystycznej w XX wieku ”. Historia oparta jest na wędrówkach Leopolda Blooma – to odyseja Blooma – przez jeden dzień w Dublinie w 1904 roku.
