Kiedy Aleksander III Macedoński zmarł w Babilonie w wieku zaledwie 32 lat, rządził terytorium obejmującym trzy kontynenty i prawie 2 miliony mil kwadratowych (5 milionów kilometrów kwadratowych). Był nie tylko królem swojej rodzinnej Macedonii, ale był także władcą Greków, królem Persji, a nawet egipskim faraonem .
Czy zasłużył sobie na tytuł Aleksandra Wielkiego? Absolutnie.
„Trudno wyobrazić sobie innego człowieka, którego osobiste wybory miały wpływ na życie większej liczby ludzi przez wiele stuleci niż Alexander” - mówi historyk Elizabeth Carney , naukowiec z Uniwersytetu Clemson w Południowej Karolinie.
„Z powodu decyzji podjętych przez Aleksandra zginęły setki tysięcy ludzi, dowolna liczba podmiotów politycznych zniknęła lub została zastąpiona. I, co może najważniejsze, pomógł uruchomić to ogromne przedsięwzięcie kulturalne, które łączyło aspekty świata greckiego i macedońskiego z aspektami podbił różne światy. "
Mając to na uwadze, oto kilka innych ważnych rzeczy o nim.
1. Arystoteles był jego nauczycielem w liceum
OK, w IV wieku pne nie było czegoś takiego jak szkoła średnia, ale młody Aleksander był słynnym nauczycielem w wieku od 14 do 16 lat od Arystotelesa , jednego z ojców zachodniej filozofii i prawdopodobnie największego intelektualnego umysłu starożytnego Grecja.
Arystoteles miałby około 40 lat, kiedy został zatrudniony przez potężnego ojca Aleksandra, Filipa II, jako filozof nadworny. Arystoteles, uczeń Platona, nie był jeszcze filozoficzną supergwiazdą i oprócz literatury i filozofii uczyłby księcia nauk ścisłych i matematyki.
Jaki dokładnie był wpływ Arystotelesa na człowieka, którym miał się stać Aleksander? Historycy mogą tylko zgadywać. Jedna wskazówka jest taka, że Aleksander uwielbiał dzieła Homera i podobno spał z kopią „Iliady”. Aleksander nie zapomniał o swoich lekcjach geografii, kiedy maszerował ze swoją armią przez znany świat.
„Wielkie postępy w nauce, zwłaszcza w wiedzy geograficznej, dokonały się w wyniku kampanii Aleksandra” - napisał Michael Tierney w studium Aleksandra i Arystotelesa z 1942 roku - „a to, że były one możliwe, jest niewątpliwie zasługą Arystotelesa”.
Ale ani Tierney, jak i Carney nie są przekonani, że polityczne nauki Arystotelesa dotyczące dobrego rządu i dobrych obywateli ukształtowały sposób, w jaki Aleksander działał jako przywódca.
"Czy Arystoteles wpływa na myślenie polityczne Aleksandra?" pyta Carney. „Zwykł bym powiedzieć, że wcale nie”.
2. Jego ojciec też był świetny
Królestwo Macedonii było politycznym zaściankiem, zanim ojciec Aleksandra Phillip przekształcił je w militarne supermocarstwo. Zmęczony byciem popychanym przez greckie miasta-państwa, takie jak Ateny i Teby, Phillip przekształcił zniszczoną armię macedońską w dobrze naoliwioną maszynę bojową.
Dumą armii macedońskiej była dobrze wyszkolona kawaleria i niezniszczalna formacja piechoty zwana macedońską falangą . Uzbrojona w wydłużone włócznie myśliwskie zwane sarissas - 18-stopowe (5,5-metrowe) drewniane słupy z żelaznymi końcówkami - piechota Phillipa maszerowała w zwartych formacjach ośmiu mężczyzn w poprzek i na 16 głębokości. Każdy rząd po kolei opuszczał włócznie, przebijając szarżujące armie i konie.
Kiedy 20-letni Aleksander objął tron po zamachu na Phillipa w 336 pne, odziedziczył armię swojego ojca, która już zmiażdżyła rywali Macedonii na kontynencie greckim i zmierzała w kierunku Persji.
Phillip jest najlepiej zapamiętany jako ojciec Aleksandra Wielkiego, ale Aleksander być może nigdy nie osiągnąłby swojej wielkości, gdyby nie ogromna przewaga Phillipa. Historycy wciąż mają trudności z ustaleniem, kto zasługuje na największe uznanie za dominację Macedonii.
„Rzadko w historii ktoś tak zdolny i sławny ma równie zdolnego i sławnego następcę” - mówi Carney. „Bardzo trudno jest narysować granicę”.
3. Alexander wiedział, jak zdusić bunt
Po śmierci Phillipa kilka miast i terytoriów pod kontrolą Macedonii próbowało się uwolnić. Podczas gdy młody Aleksander był zajęty ustawieniem północnych królestw Tracji i Ilirii w szeregu, greccy przywódcy Teb usłyszeli plotkę, że Aleksander rzeczywiście zginął w bitwie.
Nie ma takiego szczęścia. Kiedy Aleksander otrzymał wiadomość, że macedoński garnizon w Tebach jest atakowany, on i jego armia polecieli do walki, rzekomo pokonując 300 mil (482 kilometry) w zaledwie 12 dni . W bitwie pod Tebami Aleksander zdecydował się wysłać jasny komunikat. Każdy, kto przekroczy Macedonię, zostanie nie tylko pokonany, ale i unicestwiony.
Według greckiego historyka Diodora z Sycylii , zanim miasto zostało doszczętnie spalone, zabito 6000 żołnierzy i obywateli tebańskich, a 30 000 wzięto do niewoli. On napisał:
Taktyka była okrutna, ale wiadomość została odebrana. Aleksander był niekwestionowanym nowym władcą Greków.
4. Podeptał imperium perskie
Imperium perskie rządziło Morzem Śródziemnym przez dwa stulecia, kiedy Aleksander przemaszerował swoją 50-tysięczną armię przez Hellespont, by stawić czoła królowi Dariuszowi III, który podobno dowodził całą armią perską liczącą ponad 2,5 miliona ludzi .
Decydująca bitwa miała miejsce w pobliżu perskiego miasta Gaugamela, gdzie Dariusz kazał spłaszczyć ziemię i oczyścić ją, aby dać przewagę swoim rydwanom zaprzężonym w konie. Persowie liczyli 250 000 pod Gaugamelą, co wydawało się nie do pokonania pięć do jednego przewagi nad Macedończykami, ale Dariusz trafił prosto w rękę Aleksandra.
Podczas tak zwanej „ofiary z pionków” Aleksander wysłał tysiące żołnierzy, aby przyciągnąć zasoby Dariusza na prawą flankę. Poświęcone wojska były w stanie odwrócić uwagę Dariusza na tyle długo, że Aleksander mógł przeprowadzić atak kawalerii przez słabe ogniwo w centrum perskiej linii. Dariusz odwrócił się i uciekł, gdy słynna macedońska kawaleria, prowadzona przez Aleksandra, przetoczyła się przez perskie umocnienia.
Po zamordowaniu Dariusza przez jednego z jego kuzynów (i przedstawieniu głowy Aleksandrowi), Aleksander został koronowany na nowego króla całej Persji, rozszerzając imperium macedońskie od współczesnego Izraela przez Irak, Iran i Afganistan.
5. Był globalistą
Podboje Aleksandra, nie tylko imperium perskiego, ale także Egiptu i części Indii, zapoczątkowały okres hellenistyczny, podczas którego elementy kultury i polityki greckiej rozprzestrzeniły się na całe rozległe imperium macedońskie.
Aleksander nie był greckim nacjonalistą, zamierzającym narzucić greckie zwyczaje na każdym podbitym kraju. Zamiast tego włożył obce zwyczaje i wierzenia religijne do struktury swojego rosnącego imperium, zdobywając lojalność nowo podbitych poddanych. Rezultatem była greckojęzyczna sieć handlu i potęgi militarnej, która rządziła regionem śródziemnomorskim i Bliskim Wschodem przez trzy stulecia.
6. Aleksandria stała się intelektualną stolicą świata
Aleksander założył ponad 70 miast podczas swojego ośmioletniego marszu na odległość 11 000 mil (17703 km) na Bliskim Wschodzie, ale żadne w porównaniu z wielkością, jaką była Aleksandria w Egipcie.
Chociaż Aleksander wybrał miejsce na przybrzeżne miasto, które nosiło jego imię, nie zaprojektował go ani nie żył wystarczająco długo, aby zobaczyć, jak kwitnie. Po śmierci Aleksandra imperium macedońskie zostało podzielone na trzy i rządzone przez każdego z jego generałów. Egipt znalazł się pod kontrolą Ptolemeusza i stał się znany jako dynastia Ptolemeuszy.
Ptolemeusze mówili po macedońskiej grece i wypełnili Aleksandrię budynkami publicznymi w greckim stylu, w tym słynną biblioteką, w której kiedyś znajdowało się około 700 000 zwojów , największe repozytorium wiedzy w starożytnym świecie.
Genialni greccy matematycy i wynalazcy Euclid i Archimedes nazwali Aleksandrię domem, a flota Ptolemeuszy dowodziła ogromną flotą, która wypchnęła odkrycia Aleksandrii na szerszy świat.
Kiedy Aleksander zmarł nagle w Babilonie z powodu gorączki w wieku zaledwie 32 lat, Ptolemeusze przechwycili jego procesję pogrzebową w drodze powrotnej do Macedonii i zbudowali szklany sarkofag w Aleksandrii, gdzie poddani mogli przez wieki składać hołd mumii Aleksandra.
7. Mógł być pierwszym na świecie bohaterem akcji
Bohaterskie osiągnięcia Aleksandra zostały opisane w serii fabularyzowanych opowieści przygodowych zwanych „ Aleksandrem Romansem ”, z których niektóre sięgają stulecia po jego śmierci w 323 roku pne. Średniowieczne wersje są pełne seksownych eskapad, wąskich ucieczek i kolorowych ilustracji.
Oprócz Biblii i Koranu twierdzi się, że „romans Aleksandra” poszedł dalej i został przetłumaczony na więcej języków niż jakikolwiek inny starożytny zbiór opowieści.
Teksty z XIV wieku zawierają opowieść o Aleksandrze badającym głębiny oceanu za pomocą dzwonu nurkowego . Ale kiedy Aleksander osiada na dnie oceanu, jego kochanka krzyżuje go podwójnie, uciekając ze swoim kochankiem i pozostawiając go osiadłego w głębinach.
Dla Carneya popularność filmu „Alexander Romance” odzwierciedla trwały urok tej zmieniającej świat postaci.
„Alexander porwał ludzką wyobraźnię” - mówi Carney. „Że był taki młody; że nie został pokonany w większej bitwie; że rzeczy potoczyły się tak szybko; był takim ryzykantem i odwiedzał wszystkie te miejsca, które wydawały się egzotyczne”.
Teraz to jest interesujące
Matka Aleksandra, Olympias, również zasługuje na uznanie za jego dojście do wielkości. Greccy historycy podają, że miała kilku rywalizujących spadkobierców tronu zamordowanych po śmierci Phillipa.
Pierwotnie opublikowano: 14 października 2019 r
