To oficjalne: 23 sierpnia Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła szczepionkę Pfizer COVID-19 . Jest to przełomowy krok w walce z nowym koronawirusem i taki, na który czekało wiele osób ( niechętnych do szczepienia lub nie).
Zatwierdzenie przez FDA jakiegokolwiek leku to nie lada sprawa. Proces jest rygorystyczny i często długotrwały — i jest to zgodne z projektem. Ale nie zawsze tak było. Kiedyś „leki nie były opracowywane zgodnie z celem”, mówi Katherine Donovan, starszy naukowiec z Dana-Farber Cancer Institute w Bostonie w stanie Massachusetts, „bardziej przypominało to próby i błędy”.
Więc co się zmieniło? Dzisiejsze standardy zatwierdzania leków przez FDA, opracowane 60 lat temu, były w dużej mierze produktem jednego leku i kobiety, która odmówiła wydania zezwolenia FDA.
Bohater FDA
Mówimy o Frances O. Kelsey. Urodziła się jako Frances Oldham na wyspie Vancouver w Kolumbii Brytyjskiej w 1914 roku. Wcześnie zainteresowała się nauką. W wieku 20 lat uzyskała tytuł magistra na Uniwersytecie McGill w Montrealu, a następnie ukończyła zarówno studia doktoranckie, jak i doktoranckie. w farmakologii na Uniwersytecie w Chicago.
Podobnie jak wiele kobiet w nauce w tamtym czasie, Kelsey spotkała się ze sprzeciwem ze strony w przeważającej mierze męskiego establishmentu naukowego. W rzeczywistości podejrzewała, że jej neutralne pod względem płci imię pomogło w jej karierze : list akceptacyjny dla jej doktoratu. Program był nawet adresowany do „Mr. Oldhama.
„Wiedziałam, że w tamtych czasach mężczyźni byli preferowanym towarem” , napisała później , „nie wiem, czy nazywałam się Elizabeth czy Mary Jane, czy zrobiłabym pierwszy duży krok naprzód”.
Niemniej jednak Kelsey ostatecznie dołączyła do University of Chicago jako pełnoprawny członek wydziału w 1942 roku. Tam poznała i poślubiła kolegę z personelu, dr Fremonta Kelseya. W 1960 roku para przeniosła się wraz z dwiema córkami do Waszyngtonu, gdzie Frances przyjęła stanowisko recenzenta leków dla FDA . Nie wiedziała, że miała zmienić bieg historii.
Unikanie pocisku
Kiedy Frances Kelsey wchodziła do nowej roli w FDA, nowy lek krążył po Europie, Afryce i Azji.
Znany jako talidomid , lek został pierwotnie opracowany na początku lat pięćdziesiątych jako środek uspokajający. „Wtedy było to po wojnie i wszystko było trochę szalone”, mówi Donovan, „więc świat potrzebował przyzwoitego środka uspokajającego, który pomógłby ludziom zasnąć”.
Pacjenci przyjmujący talidomid na stany lękowe szybko zdali sobie sprawę, że działa on również cuda na rozstrój żołądka i wkrótce stał się lekiem na poranne mdłości . Kilka osób zgłosiło mrowienie w dłoniach i stopach – zwane również neuropatią – po długotrwałym stosowaniu talidomidu. Jednak te negatywne skutki ustępowały, gdy tylko przestali go brać, więc lek był ogólnie uważany za bezpieczny. Do 1957 roku został dopuszczony do sprzedaży bez recepty w Niemczech i dostępny na receptę w kilkudziesięciu innych krajach.
Wniosek FDA dotyczący talidomidu pojawił się na biurku Kelsey we wrześniu 1960 r., zaledwie siedem miesięcy po tym, jak zaczęła tam pracować. W tamtym czasie proces zatwierdzania nowych leków przez FDA trwał zaledwie 60 dni, podczas których recenzent przedzierał się przez mieszaninę różnych danych z badań na myszach i innych materiałów przedstawionych przez wnioskodawców. Biorąc pod uwagę popularność talidomidu, wydawało się, że jego przeznaczeniem jest łatwe przepłynięcie.
Ale Kelsey miał pewne obawy. Angielskie badanie, które obejmowało kilka doniesień o neuropatii i podobnych objawach związanych z nerwami, sprawiło, że się zatrzymała. Była również nieufna wobec braku danych dotyczących wpływu leku na ciążę. Bez dalszych badań odmówiła zatwierdzenia leku.
To był odważny ruch. „Istniała duża presja z całego świata, aby to zatwierdzić” – mówi Donovan. Mimo to Kelsey pozostał stanowczy. Rok później jej ostrożność została usprawiedliwiona.
Powstanie i upadek talidomidu
Mniej więcej w tym samym czasie, gdy talidomid był badany pod kątem zatwierdzenia w Stanach Zjednoczonych, dr William McBride z Australii i dr Widukund Lenz z Niemiec zauważyli dziwny wzorzec: niezwykła liczba dzieci urodzonych z uderzająco podobnymi wrodzonymi anomaliami kończyn, wszystkie w obrębie jednego stosunkowo niewielki obszar geograficzny. Odkryli, że wspólnym mianownikiem jest to, że wszystkie ich matki przyjmowały talidomid na poranne mdłości na początku ciąży.
McBride podniósł alarm , wysyłając bombę opublikowaną w „Lancet” w 1961 r., wysyłając fale szoku do społeczności medycznej. Talidomid został niemal natychmiast wycofany z półek w Niemczech; inne kraje wkrótce potem poszły w ich ślady.
Wkład Kelseya w utrzymanie talidomidu w dużej mierze z dala od amerykańskich aptek mógłby pozostać niezauważony przez opinię publiczną, gdyby nie artykuł w Washington Post opublikowany w 1962 roku . W tym samym roku prezydent John F. Kennedy przyznał Kelsey Nagrodę Prezydenta dla Zasłużonej Federalnej Służby Cywilnej i podpisał poprawki Kefauver-Harris do prawa. Ten kluczowy fragment przepisów jest powodem, dla którego leki w USA muszą spełniać surowe standardy badań klinicznych, aby mogły zostać zatwierdzone przez FDA.
Kelsey służył FDA przez 45 lat, pomagając przez cały czas doskonalić proces zatwierdzania leków przez organizację.
Co ciekawe, nie na tym kończy się historia talidomidu . W ślad za jego katastrofalnym dziedzictwem naukowcy zaczęli głębiej przyglądać się mechanizmowi samego leku, aby odkryć, dlaczego powoduje on tak nieoczekiwane skutki uboczne. Odkryli, że w przeciwieństwie do większości leków, które po prostu wiążą się z jednym receptorem w organizmie, talidomid „w rzeczywistości rekrutuje inne rzeczy do wiązania. A to prowadzi do całkowitego usunięcia tych białek z organizmu” – mówi Donovan. Może to być dobre lub bardzo złe, w zależności od tego, które białka zostaną usunięte. Jednak dzięki precyzyjnemu dostrojeniu struktury molekularnej talidomidu naukowcy są przekonani, że możliwe jest nakierowanie na określone „złe” białka do usunięcia.
W 2006 roku badania te ujawniły potencjał leku w leczeniu trądu i szpiczaka plazmocytowego, rzadkiego typu raka szpiku kostnego. Od tego czasu dwa różne leki oparte na strukturze talidomidu zostały zatwierdzone przez FDA do leczenia raka.
Teraz to ciekawe
Jednym z powodów szerokiego zakresu działania talidomidu jest to, że jest to cząsteczka chiralna – rodzaj cząsteczki, która wykazuje „ręczność”. Wersja leworęczna jest skutecznym środkiem przeciwbólowym, podczas gdy wersja praworęczna jest toksyczna.
